Nieuwe stad, rijke historie
Fietsroute
Nieuwe stad met rijke historie
de route van…
jelle bakker, fietsburgemeester van utrecht
de route van…
Ewald visser, eigenaar Brouwerij Maximus
Een rijke geschiedenis van een jong stadsdeel
Reis mee naar het verleden en kom alles te weten over de Romeinen, de jonkheren, de boeren en de Vikingen. Een Ridderhofstad, daar waar ooit ridders hebben gewoond en nu een nieuwbouwwijk met een rijke cultuur en geschiedenis. Je fietst door het heden en verleden langs een middeleeuws kasteel en modern busstation dat de Rietveldprijs heeft gewonnen. Een ‘nagemaakt’ Romeins fort met een archeologisch museum het 2000 jaar oude Romeinse schip. Je komt langs De Zingende Toren met glazen klokken en het streekmuseum de Broederschapshuisjes in Vleuten. Maar ook nieuwe locaties die de wijk uniek maken zoals het Berlijnplein met culturele parels als Raum, Venster en Pathé. Genoeg te zien en hier te lezen.
Kasteel de Haar
Is het kasteel van de baronnen Van Zuylen van Nyevelt, nazaten van een van de beruchtste ridders uit ons gebied: Frederik van Utenham. Die woonde zelf in het kasteel bij de Hamtoren. Frederik was zo berucht omdat hij vele dorpen, waaronder Maarssen, geplunderd en in brand gestoken had. Het vroegere kasteel stond op de plek van het huidige dorp Haarzuilens. En het oude dorp Haarzuilens stond op de plek van het huidige kasteel.
Het huidige kasteel is eind 19e eeuw gebouwd met geld van de schatrijke bankiersfamilie de Rothschild. Tegenwoordig is het kasteel ondergebracht in een stichting, waarin ook Natuurmonumenten vertegenwoordigd is, en vinden er tal van evenementen plaats.
De Zingende Toren
De Zingende Toren staat op het plein bij de CultuurCampus in Vleuterweide. De Toren is een bijzonder beeldend kunstwerk van glaskunstenaar Bernard Heesen. Het is tegelijkertijd een uniek instrument: het enige glascarillon in de wereld, met vier octaven gestemde, glazen klokken en daarnaast 50 niet-gestemde klankschalen. Het klavier is gebouwd door Reinold van Zijl. Heesen was niet meteen enthousiast over het idee van een bronzen carillon in zijn transparante toren. Toen hij in zijn glaswerkplaats het muzikale gepingel van water op glas hoorde, besloot hij: ook het carillon moest van glas worden.
Het klavier zit niet bovenin de toren, maar kan tussen het publiek geplaatst worden: de beiaardier hoeft niet de Toren in. Zo kan het publiek de beiaardier zien spelen, en zijn er mogelijkheden voor samenspel. Met de programmering en met publieksactiviteiten wordt ingespeeld op bijzondere gelegenheden in de wijk zoals het jaarlijkse Campusfestival van Cultuur19 en de viering van de geboortedag van Annie M.G. Schmidt in samenwerking met de Bibliotheek Utrecht. Sinds 2012 is Wim Ruitenbeek vaste bespeler van het glascarillon.
(Fotografie: Victor Nieuwenhuis, Herman Kemperman, Cultuur 19)
De Zingende Toren
De Zingende Toren staat op het plein bij de CultuurCampus in Vleuterweide. De Toren is een bijzonder beeldend kunstwerk van glaskunstenaar Bernard Heesen. Het is tegelijkertijd een uniek instrument: het enige glascarillon in de wereld, met vier octaven gestemde, glazen klokken en daarnaast 50 niet-gestemde klankschalen. Het klavier is gebouwd door Reinold van Zijl. Heesen was niet meteen enthousiast over het idee van een bronzen carillon in zijn transparante toren. Toen hij in zijn glaswerkplaats het muzikale gepingel van water op glas hoorde, besloot hij: ook het carillon moest van glas worden.
Het klavier zit niet bovenin de toren, maar kan tussen het publiek geplaatst worden: de beiaardier hoeft niet de Toren in. Zo kan het publiek de beiaardier zien spelen, en zijn er mogelijkheden voor samenspel. Met de programmering en met publieksactiviteiten wordt ingespeeld op bijzondere gelegenheden in de wijk zoals het jaarlijkse Campusfestival van Cultuur19 en de viering van de geboortedag van Annie M.G. Schmidt in samenwerking met de Bibliotheek Utrecht. Sinds 2012 is Wim Ruitenbeek vaste bespeler van het glascarillon.
(Fotografie: Victor Nieuwenhuis, Herman Kemperman, Cultuur 19)
De Oude Rijn
Water heeft ons gebied gevormd. De nu gekanaliseerde rivier Leidsche Rijn is de reden dat er al 3000 jaar mensen in dit gebied wonen. Vroeger kronkelde de huidige rechte Leidsche Rijn door het hele gebied van Vleuten, De Meern en Leidsche Rijn en heette de Oude Rijn. Die Oude Rijn was meer dan 1000 jaar lang de voornaamste rivier die Utrecht verbond met de Noordzee. Vandaar dat er tal van schepen gevonden zijn in het gebied. Niet alleen De Meern 1 die in de Balije gevonden is, maar bijvoorbeeld ook een Frankisch schip van rond 780, dat verging in het huidige Máximapark. De kronkelige Oude Rijn liep rond 800-1000 door het huidige Máximapark en is daar nu terug te vinden als de Vikingrijn. Vorig jaar is er een, hoogstwaarschijnlijk, Vikingschip gevonden. Door overstromingen van de Oude Rijn bleef er veel klei, zand en grind achter, wat in de loop der eeuwen tot stroomruggen leidden. Dat was een goede bodem om te wonen en om voedsel te telen. Door twee zijriviertjes van de Oude Rijn, de Vleutense en Alendorperwetering, werd het voedsel, melk en boter naar markten in de stad Utrecht vervoerd. Soms moest daarbij hoogteverschil overbrugd worden, zoals bij het bruggetje Stadsdam, dat tot in de jaren dertig van de vorige eeuw een overtoom was, een plek waar een schip over een dam getrokken moest worden.
Wil je meer weten over de waterhuishouding in Leidsche Rijn? Ga naar onderstaande link.
Broederschapshuisjes
Dit rijksmonument werd rond 1600 gebouwd door de Broederschap van Onze Lieve Vrouwe, een katholieke liefdadigheidsinstelling uit 1471. De Broederschap zelf bestaat dus volgend jaar 550 jaar! Tot de jaren zestig van de vorige eeuw waren de Broederschapshuisjes in gebruik als armenhuisjes, daarna als kruidenierswinkel, een voorloper van een supermarkt, en als bibliotheek. In een aantal huisjes wonen nog altijd bejaarde, alleenstaande vrouwen. Aan de rechterkant zijn vier huisjes verbouwd tot één huis, waarin tegenwoordig het museum van de Historische Vereniging Vleuten, De Meern, Haarzuilens & Leidsche Rijn is gevestigd. In het museum zijn maquettes van oude ridderhofsteden, schilderijen, plattegronden en tal van verhalen over de geschiedenis te zien en te horen.
Romeins fort nagemaakt
Castellum Hoge Woerd is het nagemaakte Romeinse fort, dat in het begin van onze jaartelling, tussen 58 en ongeveer 300, op deze plek stond.
In het fort is de De Meern 1 te vinden, een schip uit ongeveer het jaar 150, het meest complete teruggevonden Romeinse schip in Noord-West Europa. Het werd in 1997 teruggevonden bij de bouw van de buurt De Balije, tussen het oude dorp De Meern en Veldhuizen, waar in de tijd van de Romeinen de hoofdstroom van de Oude Rijn liep. De straten in de Balije zijn daarom genoemd naar allerlei Romeinse keizers. Het schip is zeer plotseling vergaan, want aan boord bevonden zich nog de schoenen, sleutels en tal van gereedschappen van de schipper. Het schip is gevonden door een lid van de Historische Vereniging Vleuten, De Meern, Haarzuilens & Leidsche Rijn, de archeoloog Erik Graafstal en op een speciale manier geconserveerd. Naast het schip zijn er in het Castellum tal van voorwerpen te vinden uit de Romeinse tijd, die gevonden zijn in de grond waarop wij wonen. Ook is er een Romeinse wachttoren te zien.
Metaal Kathedraal
De Metaal Kathedraal was jarenlang de katholieke kerk van het dorp Oudenrijn. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog, op 10 mei 1940, werd net op het moment dat er een uitvaartmis was van de pastoor, achter de kerk een Duits vliegtuig neergeschoten, dat op weg was om Rotterdam te bombarderen. De Historische Vereniging Vleuten, De Meern, Haarzuilens & Leidsche Rijn heeft meegewerkt aan een podcast over deze heftige gebeurtenis in het kader van het programma: ‘Het geheugen van de Metaal Kathedraal’.
Toen in de jaren vijftig het verkeersplein Oudenrijn werd aangelegd, werd het dorp Oudenrijn afgebroken en verloor de kerk al haar kerkgangers. De kerk werd verkocht aan een metaalfabriek. De hele voorgevel en alle andere bouwsels die aan de buitenkant aan een kerk deden denken, werden gesloopt. Op dit moment is Metaal Kathedraal de biotoop van het dagelijkse circulaire leven. Een kenniscentrum en cultuurhuis, tot de nok gevuld met burgers, kunstenaars, wetenschappers en social designers, die al jaren samenwerken aan een wereld die ’t tij kan keren.
Jeremiebrug
Als je in het Máximapark in Leidsche Rijn wandelt, kan je opeens een monumentale, oude brug tegenkomen. Waar heb je die eerder gezien? En wat doet die brug hier? Ooit lag deze brug in het verlengde van de Westerkade over de Kruisvaart, nu aan de Alendorperweg over de Vikingrijn in het Máximapark: de Jeremiebrug.
Alendorperweg in Vleuten
Beeldenroute
Wat is daar nou aan de hand, onderaan de brug bij de Lelievijver? Er liggen twee zwart geblakerde auto’s en een scooter op hun kant. Ernaast: een verdwaalde jerrycan. Is er een ongeluk gebeurd? Nee, het is het confronterende in brons gegoten kunstwerk de Barricade van Fernando Sánchez Castillo.
De Barricade is een van de zeven grote kunst-werken die te vinden zijn in het Máximapark. Ook mooi, maar vooral erg leuk is het Observatorium van Lucas Lenglet; een ranke vijftien meter hoge spiraalvormige toren gemaakt van cortenstaal die bij De Bosspeeltuin staat. Je kunt en mag deze toren beklimmen. Hallucinerend van binnen met een prachtig uitzicht naar buiten. Al deze kunstwerken zijn ieder voorjaar het decor voor Zingende Beelden, een gratis dansvoorstelling voor alle leeftijden.
Alendorperweg in Vleuten
Busstation Leidsche Rijn
In 2020 verkozen tot winnaar van de Gerrit Rietveld Prijs. Annebregje Snijders (architect) bedacht op het tunneldak van de A2 een overkapping van tentdoek. Dit doek hangt tussen een driehoekig stalen frame dat aan metershoge kolommen is bevestigd – waardoor het effect van een kathedraal ontstaat. Dit maakt het wachten tot een genot, en reizigers kunnen zich laven aan het samenspel van infrastructuur, techniek, materiaal en vorm. Het busstation is, aldus de jury, een inspirerende plek om te schuilen of te ontsnappen aan de hectiek van alledag. Daarnaast roemt de jury het vakmanschap van Snijders. Het is bewonderenswaardig hoe met een miniem programma van eisen en een klein budget toch een onderscheidende plek is gemaakt. Het busstation is daarmee een icoon voor Leidsche Rijn: klassiek en verrassend, zacht en stevig, een groots gebaar maar tot in detail uitgewerkt.
Utrecht Station Leidsche Rijn
Berlijnplein
Als je uitzicht over heel Utrecht wilt, beklim dan het dak van Pathé Utrecht Leidsche Rijn aan het immens grote Berlijnplein. De bioscoop staat namelijk precies in het hart van het nieuwe geografische centrum van de stad Utrecht. Kom je hier in de zomermaanden rond schemertijd? Dan is een filmvoorstelling in de rooftopcinema zeker een aanrader. Terug op de grond, sta je nog altijd negen meter boven het maaiveld. Want het Berlijnplein ligt bovenop het tunneldak van de A2. Terwijl een paar meter onder je 24/7 het snelwegverkeer doorraast, kun je hier genieten van kunst en cultuur. Bij wijkrestaurant Venster en stadslab RAUM is altijd wat te beleven.
Berlijnplein, Utrecht
PARELS EN ROUTES DIE JE GEZIEN EN GEDAAN MOET HEBBEN
Kmo nazomeren en natte voeten halen
Duik mee in de historie van Leidsche Rijn
